Radon jest nieposiadającym zapachu ani barwy gazem, który jako produkt rozpadu radu występuje naturalnie w środowisku. W trakcie rozpadu radu ten gaz emituje promieniowanie jonizujące (przede wszystkim promieniowanie alfa). Do atmosfery – a co za tym idzie także do wnętrz budynków – przedostaje się głównie z wnętrza ziemi. W razie przekroczenia bezpiecznych wartości może być odpowiedzialny m. in. za przyspieszenie rozwoju chorób – także np. nowotworów płuc.
Aktualnie obowiązujące przepisy określają tzw. poziom odniesienia dla średniorocznego stężenia promieniotwórczego radonu w powietrzu w miejscach pracy oraz w pomieszczeniach przeznaczonych na pobyt ludzi (300 bekereli na m3).
Przepisy określają także tereny w Polsce, na których wewnątrz pomieszczeń w znacznej części budynków średnioroczne stężenie radonu może przekraczać wskazany wyżej poziom odniesienia1. Tereny te zlokalizowane są w pięciu województwach: dolnośląskim, lubelskim, opolskim, podkarpackim i śląskim. Przepisy określają te tereny poprzez odniesienie do granic wyraźnie w nich wskazanych powiatów w tych województwach (14 powiatów w woj. dolnośląskim, 1 powiat w woj. lubelskim, 2 powiaty w woj. opolskim, 6 powiatów w woj. podkarpackim i 3 powiaty w woj. świętokrzyskim).
Obowiązek pomiaru
Pracodawcy, którzy wykonują działalność na tych terenach mają obowiązek zapewnienia w miejscach prac pomiaru stężenia radonu lub stężenia energii potencjalnej alfa krótkożyciowych produktów rozpadu radonu. Obowiązek pomiaru dotyczy miejsc pracy:
- zlokalizowanych wewnątrz pomieszczeń na poziomie parteru lub piwnicy na terenach, na których średnioroczne promieniotwórcze stężenie radonu w powietrzu wewnątrz pomieszczeń w znacznej liczbie budynków może przekraczać poziom odniesienia,
- związanych z uzdatnianiem wód podziemnych.
Niezależnie od tego, czy prace są wykonywane na wskazanych wyżej terenach, pracodawca musi też zapewnić pomiary w odniesieniu do prac wykonywanych pod ziemią.
Dodatkowe obowiązki pracodawcy
Poza obowiązkiem dokonania pomiarów stężenia promieniotwórczego radonu przepisy nakładają na pracodawców, u których występują wskazane wyżej miejsca pracy, obowiązek tzw. optymalizacji narażenia pracowników (pojęcie to jest zdefiniowane w Prawie atomowym) oraz pisemnego informowania pracowników o zwiększonym narażeniu na radon, wynikach pomiaru stężenia radonu lub stężenia energii potencjalnej alfa krótkożyciowych produktów rozpadu radonu, otrzymanych przez pracowników dawkach promieniowania oraz działaniach podejmowanych w celu ograniczenia narażenia na radon w miejscu pracy.
W przypadku gdy w miejscach pracy zlokalizowanych wewnątrz pomieszczeń na poziomie parteru lub piwnicy na terenach, na których średnioroczne promieniotwórcze stężenie radonu w powietrzu wewnątrz pomieszczeń w znacznej liczbie budynków może przekraczać poziom odniesienia, wyniki pomiaru wskazują na możliwość przekroczenia poziomu odniesienia, pracodawcy mają obowiązek podjęcia działań zapewniających ograniczenie narażenia pracowników na radon – szczegółowo opisanych w przepisach (przede wszystkim w ustawie Prawo atomowe). Warto także zapoznać się np. z treścią Krajowego planu działania w przypadku długoterminowych zagrożeń wynikających z narażenia na radon w budynkach przeznaczonych na pobyt ludzi oraz w miejscach pracy (link).
1 Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 18 czerwca 2020 r. w sprawie terenów, na których średnioroczne stężenie promieniotwórcze radonu w powietrzu wewnątrz pomieszczeń w znacznej liczbie budynków może przekraczać poziom odniesienia (Dz. U. poz. 1139).
