Nagłaśniany od wielu lat problem nierównego traktowania w zakresie ustalania stażu pracy ma szansę zostać rozwiązany. Szczątkowa regulacja ma zostać uzupełniona o zasady obejmujące swym zakresem nie tylko osoby zatrudnione na podstawie stosunku pracy i stosunku służbowego, ale i pozostałe osoby podejmujące pracę zarobkową na podstawie rozmaitych stosunków prawnych.
Krzywdzące zasady naliczania stażu
W dniu 13 maja 2024 r. na stronie Rządowego Centrum Legislacyjnego pojawił się projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks Pracy (nr projektu UD59). Do tej pory staż pracy nie doczekał się kompleksowej regulacji, która definiowałaby samo pojęcie, jak i wyznaczałaby szczegółowe zasady jego naliczania. Przepisy prawa pracy (zarówno kodeksowe, pozakodeksowe jak i te wewnątrzzakładowe) ustalają szereg uprawnień uzależnionych od osiąganego przez zatrudnionego stażu pracy. Dla przykładu przywołać można np. nagrody jubileuszowe, większy wymiar urlopu wypoczynkowego czy nagrody stażowe, ale i możliwość ubiegania się o posadę na niektórych stanowiskach. Obecnie obowiązujące normy prawne wiążą naliczanie stażu pracy wyłącznie z okresem zatrudnienia na podstawie stosunku pracy i niektórych stosunków służbowych (art. 302 k.p.).
Mnogość dostępnych na rynku pracy form zarobkowania powoduje, że osoby zatrudnione na innych podstawach niż stosunek pracy znajdują się w gorszej pozycji, mimo że posiadają równie wysokie kompetencje jak pracownicy etatowi. Istnieje bowiem wiele zawodów, które można wykonywać zarówno zawierając umowę o pracę, umowę o świadczenie usług czy zakładając indywidualną działalność gospodarczą (jak np. radca prawny). Pojawiają się nawet głosy twierdzące, że takie ukształtowanie zasad naliczania stażu pracy godzi w konstytucyjną zasadę równości (art. 32 ust. 1), co zresztą znalazło wydźwięk w jednym z wyroków Naczelnego Sądu Administracyjnego (wyrok z dnia 12 maja 2015 r., II OSK 2429/13).
Proponowane zmiany
Propozycją Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej jest zatem dodanie do Kodeksu pracy art. 3021. Zgodnie z tym przepisem, do okresu zatrudnienia wliczane będą okresy wykonywania pracy i prowadzenia działalności określone w art. 6 ust. 1 pkt 3, 4, 5, 5a, 6, 8, 11, 12 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2024 r. poz. 497), z tym jednak warunkiem, że zatrudnienie to stanowiło podstawę do objęcia tytułem do ubezpieczenia społecznego. Okresy te mają być potwierdzane wstecz za pomocą zaświadczeń wydawanych przez ZUS. Jeżeli przepis szczególny zwalnia z obowiązku podlegania ubezpieczeniom społecznym, zainteresowany otrzymaniem zaświadczenia będzie musiał tę okoliczność wykazać w postępowaniu wyjaśniającym – do takich osób zaliczyć należy m.in. uczniów szkół ponadpodstawowych i studentów do ukończenia 26 lat wykonujących działalność zarobkową, zwolnionych z obowiązków ubezpieczeniowych.
Mowa zatem o włączeniu w zakres regulacji osób wykonujących pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, prowadzących pozarolniczą działalność oraz osób z nimi współpracujących, skierowanych do wykonywania odpłatnych prac w trakcie odbywania kary pozbawienia wolności, bądź tymczasowego aresztowania, żołnierzy niezawodowych pełniących czynną służbę wojskową, odbywających służbę zastępczą, posłów, senatorów, posłów do PE, a także członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni kółek rolniczych.
Planowany termin przyjęcia projektu nowelizacji wyznaczono na III kwartał 2024 r.
