Pracownik odwołujący się od wypowiedzenia umowy o pracę do sądu pracy ma wybór pomiędzy dwoma roszczeniami. Uznanie wypowiedzenia umowy za bezskuteczne (a jeżeli umowa uległa już rozwiązaniu – o przywrócenie do pracy na poprzednich warunkach), bądź o odszkodowanie. Co do zasady sądy są związane wyborem pomiędzy tymi roszczeniami dokonanym przez pracownika.
Wyjątki w uznaniu roszczeń pracownika
Od tej zasady wyjątek przewiduje art. 45 §2 Kodeksu pracy, zgodnie z którym:
sąd pracy może nie uwzględnić żądania pracownika uznania wypowiedzenia za bezskuteczne lub przywrócenia do pracy, jeżeli ustali, że uwzględnienie takiego żądania jest niemożliwe lub niecelowe. W takim przypadku sąd orzeka o odszkodowaniu.
Należy podkreślić, że inicjatywa co do przekonania sądu o konieczności zastosowania tego przepisu spoczywa w procesie na pozwanym pracodawcy (sąd z urzędu nie podejmie w tym kierunku żadnych działań), a samo wdanie się w spór i obrona zgodności z prawem wypowiedzenia przed sądem nie oznaczają złożenia wniosku w tej sprawie. Pracodawca przy tym nie powinien ograniczyć się wyłącznie do twierdzenia o niemożliwości lub niecelowości przywrócenia, lecz zaoferować na tę okoliczność dowody.
Dokonując oceny celowości bądź możliwości przywrócenia pracownika do pracy może brać pod uwagę okoliczności, które zaistniały już po dokonaniu wypowiedzenia umowy o pracę. Nie można wykluczyć więc wzięcia np. pod uwagę stopnia skonfliktowania stron procesu i ewentualnego zachowania w jego trakcie pracownika, które może uzasadniać niecelowość restytucji przez sąd stosunku pracy.
Przyczyny odmowy przywrócenia
Trzeba jednak pamiętać, że zwykle okolicznościami, które same w sobie nie przemawiają za niecelowością lub niemożliwością przywrócenia pracownika do pracy nie są: zatrudnienie nowego pracownika w miejsce zwolnionego czy długotrwałość postępowania sądowego. Jakie więc przyczyny mogą uzasadniać odmowę uwzględnienia wniosku o przywrócenie?
Kilka przykładów z orzecznictwa
- orzeczenie niezdolności do pracy na zajmowanym ostatnio stanowisku,
- długotrwały i głęboki konflikt pracownika zatrudnionego na stanowisku kierowniczym z pracodawcą lub osobą zarządzającą zakładem pracy,
- konieczność zwolnienia innego pracownika znajdującego się w gorszym położeniu, co wywołałoby poczucie krzywdy i niesprawiedliwości wśród innych pracowników.
Sąd może też uznać przywrócenie za niecelowe jeżeli stwierdzi, że wypowiedzenie umowy było uzasadnione naruszeniem przez pracownika jego obowiązków, ale pracodawca naruszył przepisy o wypowiadaniu umów o pracę. Np. w zakresie wymaganej formy wypowiedzenia.
