W ostatnim dostępnym sprawozdaniu rocznym ze swojej działalności PIP poświęciła nieco uwagi ocenie i praktyce stosowania przepisów pozwalających pracodawcom na prowadzenie prewencyjnych kontroli swoich pracowników1.
Jakie wnioski można wyciągnąć z lektury tego sprawozdania?
Przepisy nie są idealne i co więcej – wbrew oczekiwaniom pracodawcy gremialnie nie zaczęli korzystać z możliwości jakie one dają.
Co budzi wątpliwości, a czego PIP nie rozstrzyga:
- czy dopuszczalne jest objęcie kontrolami wszystkich zatrudnionych?
- czy dobór określonych grup pracowników do kontroli może być przejawem nierównego traktowania bądź wręcz dyskryminacji pracowników?
- czy pracodawcy samodzielnie mogą sprawdzić trzeźwość pracownika, co do którego istnieje uzasadnione podejrzenie, że naruszył obowiązek trzeźwości, a np. nie znajduje się on w grupie pracowników objętych kontrolami?
- czy dopuszczalne jest wprowadzenie zasady „zero tolerancji” dla alkoholu?
- brak regulacji co do postępowania z pracownikiem, w którego organizmie wykryto środek działający podobnie do alkoholu, lecz np. znalazł się on tam wskutek przyjmowania leków, w szczególności brak wyraźnych podstaw do przetwarzania przez pracodawców danych osobowych o stanie zdrowia pracownika w takim przypadku?
- na jak długi czas należy odsunąć od pracy pracownika, w którego organizmie jest środek działający podobnie do alkoholu?
- dlaczego w wykazie środków działających podobnie do alkoholu znalazło się tak niewiele substancji?
PIP wskazała także, jakie aspekty legalności procedur kontrolnych bada, a jakimi się nie zajmuje:
- bada formalną poprawność wprowadzenia zakładowych regulacji dotyczących kontroli trzeźwości oraz spełnienie obowiązków informacyjnych wobec pracowników,
- nie weryfikuje kręgu pracowników, którzy mogą być poddani prewencyjnej kontroli,
- nie bada tego, czy kontrole naruszają godność bądź inne dobra osobiste pracowników,
- nie bada zasadności stosowania przez pracodawcę sankcji związanych z naruszeniem obowiązku trzeźwości,
wskazując, że te ostatnie dwa aspekty podlegają ocenie sądów powszechnych.
PIP przyznaje także, że wbrew oczekiwaniom niewielu pracodawców w praktyce korzysta z możliwości prowadzenia kontroli, na co wpływ mają:
- rozbudowane wymogi formalne związane z wprowadzeniem i przeprowadzaniem kontroli,
- wskazane wyżej wątpliwości dotyczące stosowania przepisów,
- koszty prowadzenia kontroli.
Warto zauważyć, że zdaniem PIP obowiązujące od 2023 roku przepisy powinny zostać doprecyzowane – z czym nie sposób się nie zgodzić.
