Jest to pierwsza pełna regulacja problematyki KZP w przepisach rangi ustawowej, dotychczas bowiem szczegółowo ustrój kas normowały przepisy rozporządzenia pochodzącego z 1992 r. (wzmiankę o możliwości ich funkcjonowania zawierał jeden artykuł ustawy o związkach zawodowych). Skąd wzięła się potrzeba zmian i na czym one polegają?
Skąd potrzeba zmian?
Bezpośrednio potrzebę przyjęcia nowych przepisów sprokurowała obszerna nowelizacja prawa związkowego, jaka weszła w życie z początkiem 2019 r. Przypomnijmy, że znacząco rozszerzyła ona tzw. prawo koalicji – tj. możliwość zrzeszania się w związkach zawodowych – umożliwiając to nie tylko, jak dotąd, pracownikom, lecz również np. osobom zatrudnionym na podstawie umów prawa cywilnego.
W ślad za tą zmianą konieczne stało się zatem odpowiednie dostosowanie przepisów dotyczących kas zapomogowo – pożyczkowych (z nazwy tej instytucji zniknęło poprzednio stosowane określenie „pracownicza”). Zrzeszać się w nich mogą bowiem wszystkie osoby wykonujące pracę zarobkową w rozumieniu ustawy związkowej. Do założenia kasy potrzebnych jest co najmniej 10 takich osób, które przyjmą jej statut i przeprowadzą wybory władz.
Nowe przepisy zakładać będą również możliwość tworzenia kas międzyzakładowych – działających u co najmniej dwóch różnych pracodawców. Pracodawcy ci będą w takim przypadku zobowiązani zawrzeć umowę regulującą zakres ich obowiązków w zakresie wspierania kasy i ponoszenia kosztów jej funkcjonowania (rozwiązanie wzorowane na przepisach dotyczących działania międzyzakładowych organizacji związkowych).
Kontrola nad KZP już nie tylko w gestii związków zawodowych
Nowe przepisy utrzymują rozwiązanie, że w zakładach uzwiązkowionych to związki zawodowe kontrolują działalność kas. Jeżeli jednak związków u pracodawcy nie ma, a funkcjonuje rada pracowników – to właśnie ona ma pełnić funkcję kontrolną. W przypadku braku rady pracowników, działalność kasy ustawodawca powierzył reprezentacji osób wykonujących pracę zarobkową wyłonionej w trybie przyjętym u danego pracodawcy. Przepisy precyzują też uprawnienia składające się na prawo kontroli nad działalnością KZP (w grę wchodzi m. in. prawo wyznaczenia jednej osoby, która będzie uczestniczyć w posiedzeniach walnego zebrania członków).
Zdolność prawna i sądowa KZP
Nowe przepisy precyzują problematyczną wcześniej kwestię zdolności prawnej i sądowej kas, wyraźnie artykułując, że w zakresie niezbędnym do realizacji ich celów statutowych, kasy mogą nabywać prawa i zaciągać zobowiązania, pozywać i być pozywanymi – od dnia złożenia pod statutem KZP podpisów przez wszystkie wymagane do tego osoby. Przesądzono także, iż kasy nie mogą prowadzić działalności gospodarczej.
Regulacja dotycząca przetwarzania danych osobowych
Ustawodawca zawarł w nowej ustawie również przepisy precyzujące rolę kas w procesie przetwarzania danych osobowych oraz podstawę prawną tego przetwarzania – co także pozwoli na rozstrzygnięcie dotychczas sygnalizowanych na tym tle wątpliwości, związanych przede wszystkim z ustaleniem, który podmiot – kasa, czy pracodawca, u którego ona działa – jest administratorem danych osobowych.
Co z dotychczas działającymi KZP?
Zakłada się automatyczną kontynuację działalności kas, które w dniu wejścia ustawy w życie będą funkcjonowały, z tym jednak, że jej organy będą zobowiązane dostosować postanowienia statutu do nowych przepisów w okresie 18 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy.
To oczywiście niektóre tylko zmiany, jakie przynosi nowa regulacja. Jakkolwiek w wielu miejscach powtarza ona dotychczasowe rozwiązania, to jednak także precyzuje niektóre, dotychczas budzące wątpliwości, kwestie związane z działalnością KZP.
Ustawa uchwalona została na posiedzeniu Sejmu 23 lipca 2021 r. bez głosów sprzeciwu i głosów wstrzymujących się i przekazana została do Senatu. Z uchwalonym przez Sejm tekstem można zapoznać się tutaj.
