19 marca 2025 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie wydał wyrok w sprawie restauratora, zatrudniającego kelnerów na podstawie umowy zlecenia bez badań lekarskich. Państwowa Inspekcja Pracy zobowiązała restauratora do skierowania kelnerów na badania lekarskie celem ustalenia ich zdolności do wykonywanej pracy, z czym restaurator się nie zgodził.
Stanowisko Sądu Administracyjnego
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie ocenił, że w sporze między PIP a restauratorem, rację ma ten drugi. Zdaniem WSA przepisy Kodeksu pracy nakładają na zleceniodawcę obowiązek zapewnienia zleceniobiorcy bezpiecznych i higienicznych warunki pracy, ale nie wynika z nich wprost, aby zleceniodawca miał obowiązek skierować zleceniobiorcę na badania lekarskie. Skoro zatem żaden przepis nie nakłada na zleceniobiorcę obowiązku posiadania aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku w warunkach pracy opisanych w skierowaniu na badania lekarskie, to inspektorzy Państwowej Inspekcji Pracy nie mają materialnoprawnej podstawy do nakładania na zleceniodawców nakazu zobowiązania do skierowania zleceniobiorców na wstępne badania lekarskie celem uzyskania orzeczeń o braku przeciwwskazań do zatrudnienia na danych stanowiskach. Uzasadnienie wyroku jest dostępne pod adresem: link.
Odmienna opinia sądów cywilnych
Stanowisko WSA stoi jednak w sprzeczności z wyrokami sądów cywilnych, które uznają, że podmioty zatrudniające osoby fizyczne na podstawie innej niż stosunek pracy mają obowiązek zapewnienia tych osobom bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. Obowiązek ten – zdaniem sądów cywilnych, jest taki sam jak wobec osób, które pozostają z pracodawcą w stosunku pracy i obejmuje m.in. organizację pracy w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne warunki pracy, dbanie o przestrzeganie przepisów oraz zasad bhp, wydawanie poleceń usunięcia uchybień w tym zakresie oraz kontrolowanie wykonywania tych poleceń; reagowanie na potrzeby w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa i higieny pracy oraz dostosowywanie środków podejmowanych w celu doskonalenia istniejącego poziomu ochrony zdrowia i życia pracowników, z uwzględnieniem zmieniających się warunków wykonywania pracy (tak np. Sąd Apelacyjny w Białymstoku w wyroku z 6 kwietnia 2018 r., sygn. I ACa 976/17).
Sądy cywilne zwracają uwagę, że jeżeli rodzaj wykonywanej pracy oraz występujące przy niej zagrożenia są tak znaczne, że wskazane jest, aby nawet do doraźnego wykonywania tych prac lub przebywania w tych warunkach były dopuszczane wyłącznie osoby fizyczne mające odpowiedni stan zdrowia i przeszkolenie w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy, to pracodawca lub inny podmiot organizujący pracę może wymagać od osoby, z którą zawiera umowę cywilnoprawną, poddania się badaniu lekarskiemu lub szkoleniu w zakresie bhp. To samo może dotyczyć zapewnienia takiej osobie odzieży roboczej, środków ochrony indywidualnej itp. (tak m.in. Sąd Apelacyjny w Gdańsku w wyroku z 30 sierpnia 2017 r., sygn. III AUa 514/17).
