Wg Państwowej Inspekcji Pracy, przepisy o czasie pracy i wypłacie należności ze stosunku pracy należą do najczęściej naruszanych przez pracodawców unormowań. W związku z tym, w roku 2025 PIP kontynuuje przeprowadzanie kontroli w tym zakresie. Niepokojące dla PIP są m.in. nieprawidłowości w sposobie rekompensaty za pracę w dniu wolnym od pracy wynikającym z rozkładu czasu pracy w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy.
Najczęstsze nieprawidłowości
Nieprawidłowości te polegają najczęściej na nieudzieleniu pracownikowi, w terminie z nim uzgodnionym, dnia wolnego w zamian za pracę w dniu wolnym od pracy i wypłacie wynagrodzenia wraz z dodatkiem za pracę w tym dniu. Przypomnieć w związku z tym wypada, że dla pracowników wykonujących pracę od poniedziałku do piątku, dniem wolnym od pracy wynikającym z przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy jest sobota. Jeśli pracownicy wykonują pracę w różnych dniach tygodnia, w tym także w soboty, dniem wolnym wynikającym z przeciętnie 5-dniowego tygodnia pracy będzie inny dzień wskazany jako wolny w harmonogramie czasu pracy (grafiku) pracownika.
Rozliczenie finansowe czy dzień wolny?
Ze sprawozdania z działalności PIP za rok 2023, jak i z naszych doświadczeń wynika, że część pracodawców, jak i pracowników, preferuje finansowy sposób rozliczania pracy przypadającej w omawianym dniu wolnym. Pracodawcy powołują się na trudności w przestrzeganiu regulacji kodeksowych wobec potrzeb produkcyjnych i ekonomicznych, a także wskazują na oczekiwania pracowników, którzy wolą otrzymać dodatkowe wynagrodzenie aniżeli dzień wolny w zamian. Z przepisów Kodeksu pracy wynika tymczasem, że w razie wykonywania pracy w dniu wolnym od pracy wynikającym z przeciętnie 5-dniowego tygodnia pracy, pracownikowi przysługuje w zamian inny dzień wolny od pracy udzielony do końca okresu rozliczeniowego, w terminie uzgodnionym z pracownikiem. Kodeks pracy nie daje przy tym pracodawcy wyboru co do sposobu rekompensaty pracy w tym dniu, a nieudzielenie dnia wolnego może być uznane przez Państwową Inspekcję Pracy za wykroczenie przeciwko prawom pracownika, które jest zagrożone karą grzywny od 1.000 do 30.000 złotych.
Pracodawca jest uprawniony i zobowiązany do wypłacenia wynagrodzenia za pracę nadliczbową w dniu wolnym od pracy wynikającym z przeciętnie 5-dniowego tygodnia pracy dopiero, gdy oddanie dnia wolnego nie jest możliwe do końca okresu rozliczeniowego. W takim przypadku praca w dniu wolnym przekształca się w nadgodziny, które należy rozliczyć stosownym wynagrodzeniem i dodatkiem (100% za przekroczenie średniotygodniowe i 50% za przekroczenie dobowe).
Warto zwrócić w tym miejscu uwagę, że Państwowa Inspekcja Pracy stoi na stanowisku, iż nieudzielenie pracownikowi dnia wolnego do końca okresu rozliczeniowego może być usprawiedliwione jedynie wyjątkowo, np. gdy przed końcem okresu rozliczeniowego dojdzie do rozwiązania stosunku pracy, czy pracownik przebywał na zwolnieniu lekarskim, etc.
