1 września, 2023

Czy pracownik może domagać się zwolnienia od pracy z powodu siły wyższej z kilkudniowym wyprzedzeniem? 

Zgodnie z przepisem art. 148[1] Kodeksu pracy, zwolnienie z powodu siły wyższej przysługuje pracownikowi w „pilnych sprawach rodzinnych spowodowanych chorobą lub wypadkiem, jeżeli jest niezbędna natychmiastowa obecność pracownika”.

Z przepisu wynika więc, że okoliczności uzasadniające zwolnienie powinny być pilne, czyli wymagające natychmiastowego działania – nie mamy do czynienia z pilnością i nagłością, jeśli pracownik składa wniosek o zwolnienie na kilka dni przed oczekiwanym zwolnieniem od pracy. W przypadku, gdy pracownik wie, że będzie potrzebował dzień wolny w konkretnym terminie, ma możliwość skorzystania z innych form usprawiedliwienia swojej planowanej, a nie nagłej nieobecności. 

„Siła wyższa”

Poza tym, że okoliczności uzasadniające omawiane zwolnienie mają mieć charakter pilny, powinny być ściśle związane z „siłą wyższą”, czyli czymś niemożliwym do przewidzenia, niespodziewanym. W orzecznictwie Sądu Najwyższego za siłę wyższą uznaje się „zdarzenie pochodzące z zewnątrz, które ma charakter nadzwyczajny, nie da się przewidzieć, i któremu nie można zapobiec nawet przy dołożeniu najwyższego stopnia staranności”[tak np. SN w wyroku z 26 sierpnia 1992 r., sygn. I PRN 36/92] . 

Ocena pracodawcy

Nadto, w moim przekonaniu aby pracodawca mógł udzielić zwolnienia z uwagi na siłę wyższą, winien mieć możliwość oceny, czy faktycznie sytuacja pracownika uzasadnia wniosek. Składając wniosek o zwolnienie z powodu siły wyższej, pracownik powinien więc złożyć – choć krótkie i ogólne wyjaśnienie swojej sytuacji. Nadmieniam przy tym, że w zależności od konkretnych okoliczności, wyjaśnienie takie może mieć formę pisemną, ustną, czy elektroniczną (gdyby np. pracownik musiał wyjść z pracy z uwagi na wypadek samochodowy osoby bliskiej, trudno oczekiwać od niego, by składał wniosek na piśmie). Jeśli pracownik nie chce wyjaśniać pracodawcy przyczyn nieobecności, to może skorzystać np. z urlopu na żądanie – składając wniosek o taki urlop nie musi składać jakichkolwiek wyjaśnień.