Osoba niepełnosprawna w pracy często kojarzy się pracodawcom z balastem. Tymczasem wcale nie musi tak być. Ponadto, zatrudnianie niepełnosprawnych może wiązać się z przyznaniem ulg i dofinansowań.
Sytuacja niepełnosprawnych na rynku pracy
Niestety pomimo pewnej poprawy w tym zakresie, w Polsce osoby niepełnosprawne nadal doświadczają ograniczeń. W szczególności, sytuacja takich osób na rynku pracy jest zdecydowanie mniej korzystna niż w przypadku osób o pełnej sprawności. Często przyczyną takiego stanu rzeczy jest powielanie powszechnie panujących stereotypów dotyczących zatrudniania niepełnosprawnych.
W przeważającej części obawy pracodawców dotyczą spodziewanych niedogodności w świadczeniu pracy przez niepełnosprawnych oraz oczekiwanych dodatkowych kosztów zatrudnienia. Mogą one łączyć się na przykład z odpowiednim wyposażeniem stanowiska pracy czy dostosowaniem go do wymagań osoby niepełnosprawnej. Pracodawcy często są błędnie przekonani, że osoba taka będzie mniej wydajna i zmotywowana do pracy niż pracownik bez orzeczenia o niepełnosprawności. Lęk ten nie jest jednak uzasadniony. z zatrudnieniem osoby niepełnosprawnej wiąże się szereg daleko idących korzyści dla pracodawcy.
Korzyści finansowe dla pracodawców
O czym natomiast pracodawcy zapominają, to fakt wymiernych korzyści, które mogą odczuć zatrudniając osoby niepełnosprawne. Zacznijmy od tego, że każdy pracodawca zatrudniający przynajmniej 25 pracowników w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy, jest zobowiązany do comiesięcznych wpłat na Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych. Z tak określonego obowiązku można się jednak zwolnić. Dzieje się tak w przypadku, gdy wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych w zakładzie pracy wynosi co najmniej 6%. Wymagany wskaźnik procentowy może ulec obniżeniu, jeśli pracodawca zatrudni osoby ze schorzeniami szczególnie utrudniającymi wykonywanie pracy. Zatem zatrudnienie np. osób cierpiących na chorobę Parkinsona, chorujących na AIDS lub osób upośledzonych umysłowo może nieść za sobą dodatkowe korzyści.
Ponadto, pracodawcy mogą starać się o przyznanie dofinansowania do wynagrodzenia pracownika niepełnosprawnego, które zależnie od okoliczności może wynosić nawet 2400 złotych. Przyznanie oraz wysokość dofinansowania zależy przede wszystkim od liczby pracowników pracodawcy, liczby zatrudnionych osób niepełnosprawnych oraz stopnia i rodzaju ich niepełnosprawności. Jest to kolejna korzyść finansowa, osiągalna dla pracodawców decydujących się na zatrudnienie niepełnosprawnych. Przepisy prawa przewidują również możliwość finansowania ze środków Funduszu kosztów zatrudniania osób, których rolą jest pomoc pracownikom niepełnosprawnym.
Istotną korzyścią dla zatrudniającego niepełnosprawnych jest również dofinansowanie do szkoleń. W przypadku szkoleń przeprowadzanych wśród takich osób, dofinansowanie może sięgnąć nawet 70 % kosztów. Ponadto, pracodawca może również pozyskać środki na przeprowadzenie szkoleń wśród pozostałych pracowników. W przypadku podnoszenia kwalifikacji osób pomagających pracownikom niepełnosprawnym, można liczyć na pełne pokrycie kosztów szkolenia.
Wyposażenie i dostosowanie środowiska pracy
Problemem, którego obawiają się pracodawcy, jest również konieczność dostosowania stanowisk pracy do potrzeb pracownika z orzeczeniem o niepełnosprawności. Nie dotyczy to oczywiście wszystkich pracodawców. Istnieje bowiem grupa okoliczności, które kwalifikują dane osoby jako niepełnosprawnych, ale nie niosą ze sobą konieczności modyfikacji miejsca pracy pracownika. Takie przekształcenie może polegać między innymi na likwidacji barier architektonicznych czy też na wymianie sprzętu biurowego. W przypadku pracowników z niepełnosprawnością ruchową konieczne może być na przykład zainstalowanie windy i odpowiedniego podjazdu, natomiast gdy zatrudniamy osobę głuchoniemą niezbędne może się okazać zatrudnienie tłumacza języka migowego. Należy jednak pamiętać, że niedopełnienie tego wymagania może wiązać się z zarzutem naruszenia zasad równego traktowania w zatrudnieniu wobec pracodawcy.
Przepisy prawa pracy przewidują jednak w tym zakresie pewną pomoc finansową. Mianowicie pracodawca, który zatrudni osoby niepełnosprawne (spełniające określone w przepisie warunki) przez okres co najmniej 36 miesięcy, może ubiegać się o zwrot kosztów poniesionych między innymi na:
- adaptację pomieszczeń zakładu pracy do potrzeb osób niepełnosprawnych;
- adaptację lub nabycie urządzeń ułatwiających osobie niepełnosprawnej wykonywanie pracy lub funkcjonowanie w zakładzie pracy;
- zakup urządzeń technologicznych wspomagających pracę osób niepełnosprawnych;
- wyposażenie stanowiska pracy odpowiednie do potrzeb osoby niepełnosprawnej.
Udogodnienia dla pracowników niepełnosprawnych
Ustawa przewiduje również pewne udogodnienia dla osób niepełnosprawnych, których pracodawcy powinni być świadomi. Przede wszystkim, pracownicy o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności mają prawo pracować w skróconym czasie pracy, który wynosi on 7 godzin na dobę. Niezależnie od stopnia niepełnosprawności, pracownik niepełnosprawny ma również prawo do dodatkowej 15 – minutowej przerwy w ciągu dnia. Może ją przeznaczyć na ćwiczenia usprawniające lub wypoczynek. Przerwa ta jest wliczana do czasu pracy.
Przewidziany jest też w przepisach zakaz zatrudniania osób niepełnosprawnych w godzinach nadliczbowych i w porze nocnej. Ograniczenie co do zatrudniania w porze nocnej nie dotyczy rzecz jasna osób zatrudnionych do pilnowania i ochrony mienia. Ograniczenia powyższe nie znajdują również zastosowania w sytuacji, gdy wniesie o to niepełnosprawny pracownik, a na taki stan rzeczy zgodę wyrazi lekarz.
Osobie o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności przysługuje też prawo do dodatkowego urlopu wypoczynkowego w wymiarze 10 dni rocznie. Pracownik nabywa to uprawnienie po przepracowaniu roku od dnia przyznania jej jednego z wymienionych stopni. Pracownik zaliczany do którejś z tych grup ma również prawo do 21 dni wolnych rocznie z zachowaniem wynagrodzenia, które może przeznaczyć na turnus rehabilitacyjny lub wykonanie badań czy zabiegów leczniczych.
Przypominamy również, że niepełnosprawność może być potraktowana jako kryterium dyskryminacji, np. w ofercie pracy (link do artykułu). Ponadto warto pamiętać, że osoby niepełnosprawne są narażone na nieprzychylne traktowanie ze strony współpracowników. Więcej dowiesz się na naszych szkoleniach z zakresu przeciwdziałania mobbingowi i dyskryminacji.
Podsumowanie
Zatrudnianie osób niepełnosprawnych, mimo że wymaga nieco więcej „zachodu” (związanego z dostosowaniem miejsca pracy czy też przeprowadzeniem odpowiednich szkoleń), nie jest dużym obciążeniem dla pracodawcy. Zatrudniający może liczyć na znaczną pomoc ze strony państwa w postaci ulg i zwrotu poniesionych kosztów. Pracownik niepełnosprawny z kolei może być równie wydajny co osoba bez orzeczenia o niepełnosprawności, jeśli tylko otrzyma odpowiednią szansę. Zauważalna jest również tendencja do większej lojalności takich pracowników względem pracodawcy, co przy obecnej sytuacji na rynku pracy może być ważną zaletą.
