Pracodawcy w celu ochrony swoich interesów coraz częściej zawierają umowy o zakazie konkurencji. Aby zmusić pracowników do ich przestrzegania wprowadzają wygórowane kary umowne, choć nie zawsze jest to dopuszczalne.
PYTANIE KLIENTA
Chcielibyśmy zawrzeć z pracownikiem umowę o zakazie konkurencji na czas trwania umowy o pracę. Pracownik ma dostęp do szczególnie ważnych i jednocześnie poufnych danych, dlatego żeby zabezpieczyć przestrzeganie zakazu konkurencji chcemy wprowadzić karę umowną. Czy takie rozwiązanie w świetle prawa jest dopuszczalne?
ODPOWIEDŹ: Takie rozwiązanie nie jest dopuszczalne, ponieważ wprowadzenie kary umownej do umowy o zakazie konkurencji jest możliwe tylko i wyłącznie w przypadku umowy zawieranej po ustaniu stosunku pracy.
Pracodawca, w celu zabezpieczenia swoich interesów, może zawierać z pracownikami umowy o zakazie konkurencji. Kodeks pracy wyróżnia dwa rodzaje tego typu umów: umowę o zakazie konkurencji w czasie trwania stosunku pracy oraz po ustaniu stosunku pracy. Postanowienia, które mogą się znaleźć w danej umowie o zakazie konkurencji zależą od tego czy osoba, z którą zawieramy taką umowę ma wciąż status pracownika.
Zgodnie z Kodeksem cywilnym kara umowna polega na zapłacie określonej sumy w ramach naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego. Co do zasady, na podstawie art. 300 Kodeksu pracy, do stosunku pracy zastosowanie znajdują przepisy Kodeksu cywilnego. Jednakże w tym przypadku nie będzie możliwe skorzystanie z tego rozwiązania.
Judykatura jednoznacznie ocenia, że instytucja kary umownej ma ściśle cywilistyczny charakter i nie jest możliwe zastosowanie jej w stosunkach pracy. Prawo pracy bowiem ukształtowało odrębny od prawa cywilnego, własny system odpowiedzialności materialnej pracowników. Pracownik ponosi odpowiedzialność odszkodowawczą na podstawie przepisów Kodeksu pracy o pracowniczej odpowiedzialności materialnej. W szczególności w niniejszym kodeksie w sposób wyczerpujący zawarto reguły odpowiedzialności pracowników za szkodę wyrządzoną pracodawcy wskutek niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków pracowniczych.
Z tego względu w umowie o zakazie konkurencji zawieranej z pracownikiem na czas trwania stosunku pracy nie można zawrzeć postanowień o ewentualnych karach umownych. Wprowadzenie takiej klauzuli jest niedopuszczalne na gruncie przepisów prawa pracy.
Jednocześnie należy zauważyć, że sytuacja kształtuje się odmiennie w odniesieniu do byłych pracowników. W umowie o zakazie konkurencji zawieranej po ustaniu stosunku pracy można zastosować instytucję kar umownych.
