Strajk polega na zbiorowym powstrzymaniu się pracowników od wykonywania pracy w celu rozwiązania sporu zbiorowego, dotyczącego konkretnych interesów pracowniczych stanowiących jego przedmiot. Celem strajku jest więc wywarcie bezpośredniej presji na pracodawcy, by nakłonić go do akceptacji żądań stawianych przez strajkujących pracowników. Nie każdy strajk może być jednak uznany za legalny – aby był on zgodny z prawem, powinien spełniać wymogi określone przepisami Ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o rozwiązywaniu sporów zbiorowych.
Kiedy strajk jest legalny?
Przede wszystkim strajk jest dopuszczalny jedynie po wyczerpaniu polubownych metod rozwiązania sporu zbiorowego o charakterze obowiązkowym. Zatem najpierw pracownicy muszą podjąć próbę dojścia do kompromisu z pracodawcą za pomocą rokowań lub mediacji. Dopiero gdy te zabiegi nie przyniosą rezultatów, wolno im ogłosić strajk. Ponadto, niepowodzenie tychże etapów musi zostać zaprotokołowane i podpisane przez obie strony sporu.
Powyższe wymagania nie muszą być spełnione jedynie w przypadkach, gdy to bezprawne działanie pracodawcy uniemożliwiło przeprowadzenie rokowań lub mediacji, a także w przypadku, gdy pracodawca rozwiązał stosunek pracy z prowadzącym spór zbiorowy działaczem związkowym. Za bezprawne uniemożliwienie przeprowadzenia rokowań przez pracodawcę mogą być przykładowo uznane następujące sytuacje:
- utrudnianie bądź uniemożliwianie działaczom związkowym dotarcia na miejsce rokowań albo mediacji (np. poprzez wprowadzenie zakazu wstępu na teren zakładu pracy),
- zaniechanie wskazania przedstawicieli do udziału w rokowaniach bądź mediacji,
- wywieranie na członków związku zawodowego nielegalnej presji (np. gróźb rozwiązania stosunku pracy bez wypowiedzenia).
Kiedy strajk jest legalny a kiedy nielegalny ?
Natomiast, jeżeli w celu rozwiązania sporu zbiorowego zostały już przeprowadzone rokowania lub mediacja, które jednak nie doprowadziły do zawarcia porozumienia – jeszcze przed ogłoszeniem strajku – związek zawodowy musi przeprowadzić referendum strajkowe i uzyskać zgodę pracowników na przeprowadzenie akcji protestacyjnej. W tym celu za zatrzymaniem pracy powinna się opowiedzieć większość zatrudnionych w zakładzie, który ma być objęty strajkiem, przy co najmniej 50-proc. frekwencji pracowników danego zakładu. Natomiast w przypadku strajku wielozakładowego, strajk może być proklamowany po uzyskaniu zgody większości głosujących pracowników w poszczególnych zakładach pracy, które mają być objęte strajkiem, jeżeli w głosowaniu w każdym z tych zakładów wzięło udział co najmniej 50 proc. pracowników.
Ogłoszenie strajku powinno nastąpić co najmniej na 5 dni przed jego rozpoczęciem.
Jakie sankcje grożą pracownikom, gdy strajk jest nielegalny?
Każdy strajk zorganizowany z pominięciem powyższych wymogów będzie uznany za nielegalny. Udział pracownika w takim proteście może wiązać się dla niego z sankcjami takimi jak m.in.: upomnienie, nagana, kara porządkowa, a nawet dyscyplinarne zwolnienie z pracy. Ostatnia sytuacja może mieć miejsce, gdy podwładny miał pełną świadomość, że organizowany strajk jest nielegalny, a mimo to wziął w nim udział. W każdym przypadku decyzja o wymierzeniu określonej sankcji będzie należała do pracodawcy.
Inaczej natomiast kształtuje się odpowiedzialność organizatorów nielegalnego strajku. Przyjmuje się, że organizatorzy są zawsze świadomi bezprawności swojego postępowania, w związku z czym ich postępowanie uzasadnia rozwiązanie z nimi stosunku pracy bez wypowiedzenia z winy pracownika. Ponadto Ustawa o rozwiązywaniu sporów zbiorowych wskazuje, że osoba kierująca strajkiem zorganizowanym niezgodnie z prawem podlega karze grzywny lub ograniczenia wolności.
Reasumując, przed przystąpieniem do akcji strajkowej należy upewnić się czy, aby na pewno jest ona organizowana zgodnie nakładanymi przez prawo wymogami, tak aby uniknąć poniesienia przykrych konsekwencji z tytułu udziału w nielegalnym strajku.
