Wchodzące w życie 26 kwietnia br. przepisy nowelizujące Kodeks pracy wprowadzają do niego kilka nowych rodzajów zwolnień od pracy przysługujących pracownikom. Jednym z nich jest urlop opiekuńczy uregulowany w art. 173[1] – 173[3] Kodeksu pracy.
Wymiar urlopu
Nowy urlop – za który zgodnie z przepisami pracownik nie zachowuje prawa do wynagrodzenia, ale którego czas wlicza się do okresu zatrudnienia, od którego zależą uprawnienia pracownicze – przysługiwać będzie w wymiarze 5 dni w ciągu roku kalendarzowego. Informację o liczbie wykorzystanych dni tego urlopu pracodawca będzie wskazywać w treści świadectwa pracy (trwają prace nad nowelizacją rozporządzenia dotyczącego świadectw pracy).
Prawo do tego urlopu pracownik nabywa niezależnie od rodzaju umowy, na podstawie której świadczy pracę oraz stażu pracy.
Cel urlopu
Cel wynika wprost z przepisów. Ma nim być zapewnienie osobistej opieki lub wsparcia osobie będącej członkiem rodziny lub zamieszkującej w tym samym gospodarstwie domowym, która wymaga opieki lub wsparcia z poważnych względów medycznych.
Członek rodziny – czyli kto?
Urlop będzie przysługiwać w odniesieniu do rodziców, dzieci oraz małżonka. We wniosku o udzielenie urlopu pracownik będzie wskazywać stopień pokrewieństwa z nim osoby, którą ma się opiekować bądź udzielić wsparcia.
Urlop przysługiwać będzie jednak także w celu udzielenia opieki lub wsparcia osobie niespokrewnionej z pracownikiem – w tym jednak przypadku konieczne jest, żeby osoba ta zamieszkiwała w tym samym gospodarstwie domowym z pracownikiem. Adres zamieszkania tej osoby pracownik będzie zobowiązany wskazać we wniosku o udzielenie urlopu.
Czy istnienie poważnych względów medycznych trzeba udowodnić?
Z przepisów taki obowiązek nie wynika. Pracownik we wniosku o urlop opiekuńczy ma obowiązek wskazać przyczynę zapewnienia przez niego osobistej opieki lub wsparcia. Z treści tego przepisu wynika zatem, że uzasadnienie to nie powinno sprowadzać się do powtórzenia ustawy i wskazania, że są to „poważne względy medyczne” lecz powinno odnosić się do konkretnej, rzeczywiście istniejącej sytuacji – wyjaśniać, co się w konkretnym przypadku pod tym pojęciem kryje. Jednocześnie, w projekcie ustawy nowelizującej Kodeks pracy autorzy tego projektu założyli, że we wniosku nie będą podawane szczegółowe informacje o stanie zdrowia osoby, którą ma się opiekować pracownik.
Czy urlopu pracodawca będzie mógł odmówić?
To w praktyce przypuszczalnie, przynajmniej w początkowym okresie po wejściu w życie nowelizacji, będzie mogło budzić kontrowersje. Pamiętać trzeba przy tym, że naruszenie przepisów o urlopie opiekuńczym może być poczytane za wykroczenie przeciwko prawom pracownika (zgodnie z nową treścią art. 281 § 1 pkt 5b Kodeksu pracy). Czas pokaże, czy praktyka stosowania tych przepisów będzie np. zbliżona do urlopu na żądanie, w którego przypadku pomimo redakcji przepisu wskazującej na bezwzględny charakter udzielenia takiego urlopu, pojawiały się orzeczenia Sądu Najwyższego dopuszczające w wyjątkowych przypadkach możliwość odmowy jego udzielenia przez pracodawcę.
Tylko na wniosek
Jak już wcześniej wskazywaliśmy, urlop opiekuńczy będzie udzielany na wniosek. Pracownik będzie mógł złożyć go także w postaci elektronicznej. W każdym przypadku wniosek musi być on jednak złożony nie później niż dzień przed rozpoczęciem korzystania z tego urlopu.
Ochrona w okresie korzystania z urlopu opiekuńczego
Do pracownika korzystającego z urlopu opiekuńczego stosować się będzie odpowiednio wyraźnie wskazane przepisy Kodeksu pracy. Są wśród nich m. in. te które obejmują pracownika korzystającego z urlopu ochroną przed zwolnieniem, czy też zobowiązujące pracodawcę do dopuszczenia pracownika po zakończeniu urlopu do pracy na dotychczasowym stanowisku, a jeżeli nie jest to możliwe – na stanowisku równorzędnym z zajmowanym przed rozpoczęciem urlopu na warunkach nie mniej korzystnych od tych, które obowiązywałyby, gdyby pracownik nie korzystał z urlopu.
