Stwierdzenie choroby zawodowej ma daleko idące konsekwencje zarówno dla pracownika, jak i pracodawcy. W poprzednim wpisie nakreśliliśmy pokrótce przebieg postępowania w przypadku stwierdzenia choroby zawodowej oraz uprawnienia przysługujące pracownikowi, u którego stwierdzono chorobę zawodową. Poniżej natomiast wskazujemy najistotniejsze obowiązki pracodawcy.
Choroby zawodowe – co wpływa na ich powstanie?
Według raportu GUS „Warunki pracy w 2017 roku” polscy pracownicy narażeni są na ponad 500 tysięcy czynników wpływających szkodliwie na ich zdrowie. 58% z nich związanych jest ze środowiskiem pracy, a 25% z uciążliwością wykonywanych obowiązków. Można do nich zaliczyć m.in.:
- nieprawidłowe zachowania pracowników,
- niewłaściwy stan czynników materialnych,
- nieużywanie sprzętów ochronnych,
- braki lub niewłaściwie posługiwanie się czynnikami materialnymi.
Przede wszystkim profilaktyka
Konieczne jest ograniczanie występowania czynników szkodliwych w miejscu pracy. W tym celu niezbędna jest profilaktyka w miejscu pracy i podjęcie odpowiednich działań, które pozwolą po pierwsze na zidentyfikowanie zagrożeń, a następnie ich wyeliminowanie.
Pracodawca powinien przede wszystkim oceniać i dokumentować ryzyko zawodowe związane z wykonywaną pracą oraz stosować niezbędne środki profilaktyczne zmniejszające ryzyko. Powinien m.in. utrzymywać w stanie sprawności urządzenia ograniczające lub eliminujące szkodliwe dla zdrowia czynnika środowiska pracy, takie jak wentylacja, filtry, osłony itp. oraz urządzenia służące do pomiarów i ostrzegania pracowników w momencie przekroczenia dopuszczalnych stężeń szkodliwych czynników. Pracodawca powinien także przeprowadzać (na swój koszt) badania i pomiary czynników szkodliwych dla zdrowia, rejestrować i przechowywać wyniki tych badań i pomiarów.
Na pracodawcy ciąży również obowiązek nieodpłatnego dostarczania pracownikom środków ochrony indywidualnej, które mają na celu zabezpieczać przed działaniem niebezpiecznych i szkodliwych dla zdrowia czynników występujących w środowisku pracy. Konieczne jest nadto zapewnienie pracownikom odpowiednich urządzeń higieniczno-sanitarnych i dostarczenie niezbędnych środków higieny osobistej. Pracownik nie może być dopuszczony do pracy bez środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego, przewidzianych do stosowania na danym stanowisku pracy.
Nie można zapominać także o odpowiedniej komunikacji z pracownikami. Powinni być oni informowani o ryzyku zawodowym, które wiąże się z wykonywaniem pracy oraz o zasadach ochrony przed zagrożeniami. Pracownikom należy zapewnić też dostęp do wyników badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w miejscu pracy. W stosunku do pracowników zatrudnionych w warunkach szczególnie uciążliwych, pracodawca jest dodatkowo zobowiązany do zapewnienia nieodpłatnych, odpowiednich posiłków oraz napojów, jeżeli jest to niezbędne ze względów profilaktycznych.
Każdy przypadek podejrzenia choroby zawodowej pracodawca ma obowiązek niezwłocznie zgłaszać właściwemu państwowemu inspektorowi sanitarnemu i okręgowemu inspektorowi pracy. Zgłoszenie takie rozpoczyna proces postępowania opisany w I. części artykułu. Zaniechanie tego obowiązku, a także przedstawienie niezgodnych z prawdą informacji, dowodów i dokumentów dotyczących chorób zawodowych jest wykroczeniem zagrożonym karą grzywny w wysokości od 1 tys. zł do 30 tys. zł (!).
Jakie kroki w razie stwierdzenia choroby zawodowej?
Jeśli w zakładzie pracy pojawia się podejrzenie choroby zawodowej lub stwierdzono występowanie takiej choroby, po stronie pracodawcy pojawiają się kolejne obowiązki.
W stosunku do pracownika, u którego pojawiło się podejrzenie choroby zawodowej, pracodawca ma obowiązek przeniesienia go do innej pracy, nienarażającej go na działanie szkodliwego czynnika. Jeżeli przeniesienie do innej pracy powoduje obniżenie wynagrodzenia, pracownikowi przysługuje dodatek wyrównawczy przez okres do 6 miesięcy.
Natomiast stwierdzenie u pracownika choroby zawodowej wymaga od pracodawcy przede wszystkim:
- ustalenia przyczyny powstania choroby zawodowej oraz charakteru i rozmiaru zagrożenia tą chorobą – pracodawca działa w tym celu w porozumieniu z właściwym państwowym inspektorem sanitarnym;
- przystąpienia niezwłocznie do usunięcia czynników powodujących powstanie choroby zawodowej i zastosowania innych niezbędnych środków zapobiegawczych,
- zapewnienia realizacji zaleceń lekarskich.
Pracodawca jest zobowiązany również prowadzić rejestr obejmujący przypadki stwierdzonych chorób zawodowych i podejrzeń o takie choroby, a także powinien przesłać zawiadomienie o skutkach choroby zawodowej do Instytutu Medycyny Pracy im. prof. dr. med. Jerzego Nofera w Łodzi oraz do właściwego państwowego inspektora sanitarnego.
Z chorobą zawodową pracownika wiążą się również koszty dla pracodawcy, do których można zaliczyć m.in.:
- koszty badań profilaktycznych przeprowadzanych w celu ustalenia czy pracownik może pracować na dotychczasowym stanowisku,
- koszty przeorganizowania (lub stworzenia nowego) stanowiska pracy dla pracownika, który stał się niezdolny do wykonywania dotychczasowej pracy wskutek choroby zawodowej,
- wpłatę na Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych w wysokości piętnastokrotnego przeciętnego wynagrodzenia w sytuacji, gdy pracodawca nie wydzieli lub nie zorganizuje stanowiska pracy dla osoby, która w wyniku choroby zawodowej utraciła zdolność do pracy na dotychczasowym stanowisku,
- podwyższenie stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe.
Dalsze zatrudnienie pracownika
Pracodawca powinien pamiętać, że ma obowiązek zatrudnienia pracownika poszkodowanego wskutek choroby zawodowej przy innej odpowiedniej pracy. Na podstawie art. 14 ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej pracownikowi, który w wyniku choroby zawodowej utracił zdolność do pracy na dotychczasowym stanowisku, pracodawca jest obowiązany wydzielić lub zorganizować odpowiednie stanowisko pracy z podstawowym zapleczem socjalnym. Wydzielenie stanowiska powinno nastąpić nie później niż w okresie trzech miesięcy od daty zgłoszenia przez tę osobę gotowości przystąpienia do pracy. Zgłoszenie gotowości przystąpienia do pracy powinno nastąpić w ciągu miesiąca od dnia uznania za osobę niepełnosprawną.
